بررسی تنوع ژنتیکی ژنوتیپ‌های سیب بومی خراسان بر اساس خصوصیات مورفولوژی و پومولوژی

با توجه به تنوع ژنتیکی سیب استان خراسان، شناسایی، جمع‌آوری و ارزیابی توده‌ها جهت استفاده برنامه‌های تحقیقاتی آتی و حفاظت دائمی آن‌ها ضروری به نظر می‌رسد. این پژوهش با هدف بررسی تنوع ژنتیکی 12 ژنوتیپ سیب بومی خراسان با استفاده از دستورالعمل ملی آزمون‌های تمایز، یکنواختی و پایداری (DUS)، در باغ کلکسیون سیب ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق طی سال‌های 91-1389 انجام شد. به‌منظور ارزیابی صفات مورفولوژی درخت و پومولوژی میوه، 12 ژنوتیپ سیب شامل تربتی، خوجه حصار، اوغاز شیروان، علیموری دوم، کمپوتی، خوجه تربت، اربابی بجنورد، شیخ احمد تبریز، مربایی، عباسی، شیخ امیری و گلمکانی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار مورد مطالعه و ارزیابی قرار گرفتند. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اندازه میوه در ژنوتیپ‌های مورد بررسی اختلاف معنی‌داری با یکدیگر داشتند، به‌طوری‌که ژنوتیپ‌های گلمکانی با 67/181 و مربایی با 1/7 گرم وزن، به ترتیب بزرگ‌ترین وکوچک‌ترین اندازه میوه را به خود اختصاص دادند. نتایج حاصل از ارزیابی صفات رویشی در بین ژنوتیپ‌ها حاکی از عکس العمل متفاوت آن‌ها می‌باشد، به‌طوری‌که طول پهنک، عرض پهنک و قطر شاخه یکساله در ژنوتیپ اوغاز و طول میانگره و رشد شاخه یکساله در ژنوتیپ گلمکانی نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها بیشتر بود. نتایج بررسی همبستگی صفات نشانگر وجود رابطه مثبت و معنی‌دار بین قطر میوه با صفات طول میوه، وزن میوه، عرض گودی چشم، عرض گودی دم و قطر گل بود. علاوه بر‌این عملکرد میوه با صفات قطر میوه و وزن میوه همبستگی قوی مثبت و معنی‌داری داشت. همبستگی عملکرد میوه با سایر صفات مورد مطالعه معنی‌دار نبود. تجزیه خوشه‌ای صفات نشان داد که ژنوتیپ‌ها از نظر زمان رسیدن میوه، در پنج گروه بسیار زود‌رس، زود‌رس، متوسط رس، دیر‌رس و خیلی دیر‌رس قرار گرفتند. ژنوتیپ‌های تربتی، خوجه حصار، علیموری وخوجه تربت درگروه بسیار زود‌رس و زود‌رس، اوغاز شیروان، کمپوتی، شیخ امیری شیروان، مربایی وشیخ احمدی تبریز در گروه متوسط رس و ژنوتیپ اربابی در گروه دیر‌رس و ژنوتیپ عباسی و گلمکانی به‌عنوان ژنوتیپ‌های بسیار دیر‌رس برداشت شدند. با توجه به کمبود ارقام میان رس، ژنوتیپ شیخ امیری قابل توصیه بوده و ژنوتیپ سیب مربایی به دلیل ریز بودن میوه و رشد رویشی کم می‌تواند به‌عنوان پایه مورد استفاده قرار گیرد.